I. Wstęp
Ustawa z dnia 15.12.2000 r., o samorządach zawodowych architektów, inżynierów budownictwa oraz urbanistów (Dz. U. z 2001 r., nr 5, poz. 42, z późn. zm.), w art. 41 określa zakres obowiązków członków izby inżynierów budownictwa. Zakres ten oprócz obowiązku przestrzegania przepisów i zasad wiedzy technicznej, wprowadza obowiązek przestrzegania Kodeksu zasad etyki zawodowej oraz wewnętrznych zasad działania izby inżynierów budownictwa.
Pełnienie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie jest połączone z obligatoryjnym obowiązkiem przynależności do właściwego samorządu zawodowego, dlatego obowiązki określone w art. 41 dotyczą praktycznie wszystkich czynnych zawodowo inżynierów a ich zawinione naruszenia, podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej.
Wyłączone od odpowiedzialności dyscyplinarnej są czyny podlegające odpowiedzialności zawodowej i określone w art. 95 ustawy Prawo budowlane.
II. Podstawa prawna prowadzenia postępowań w zakresie odpowiedzialności zawodowej i dyscyplinarnej
Okręgowy Sąd Dyscyplinarny zgodnie z art. 14 ustawy z dnia 15.12.2000 r., o samorządach zawodowych architektów, inżynierów budownictwa oraz urbanistów (Dz. U. nr 5, poz, 42 z późn. zm.) jest właściwym organem do rozstrzygania spraw z zakresu odpowiedzialności zawodowej jak i dyscyplinarnej członków izby inżynierów.
Zadania Sądu zostały określone w art. 25 ustawy o samorządach zawodowych, zasady i tryb działania określa regulamin okręgowych Sądów dyscyplinarnych Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa poprawiony i uzupełniony przez II Krajowy Zjazd PIIB z dnia 13-14.06.2003 r.
W samorządzie zrzeszającym inżynierów budownictwa właściwymi organami do rozpatrywania spraw z zakresu odpowiedzialności zawodowej jak i dyscyplinarnej są Rzecznicy Odpowiedzialności Zawodowej i Sądy Dyscyplinarne. Obowiązujące przepisy rozróżniają dwa rodzaje odpowiedzialności członków Izby:
- odpowiedzialność zawodowa
- odpowiedzialność dyscyplinarna.
Kwestie odpowiedzialności zawodowej reguluje ustawa Prawo budowlane z dnia 7 lipca 1994 r., w rozdziale 10 wskazując osoby odpowiedzialne z tego tytułu, czyli wykonujące samodzielne funkcje techniczne w budownictwie, rodzaje kar za popełnienie czynów powodujących odpowiedzialność zawodową oraz tryb postępowania i właściwość organu orzekającego w tych sprawach. W art. 98 ustawy Prawo budowlane nastąpiło wyraźne umocowanie organów samorządu zawodowego jako właściwych do orzekania w zakresie wymienionej odpowiedzialności zawodowej.
Zasady odpowiedzialności dyscyplinarnej reguluje rozdział 5 ustawy z dnia 15.12.2000 r., o samorządach zawodowych (Dz. U. nr 5, poz. 42 z późn. zm.), oraz rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 31.10.2002 r., w sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania dyscyplinarnego w stosunku do członków Izby.
W postępowaniu przed Okręgowym Sądem Dyscyplinarnym staje obwiniony członek Izby, który ma prawo do wszelkich przewidzianych prawem środków obrony – bardzo często obwiniony subiektywnie czuje się pokrzywdzony już samą sytuacją, w jakiej się znalazł, wobec postawienia wniosku o jego ukaranie.
Sąd Dyscyplinarny musi wziąć pod uwagę wszystkie fakty, dowody materialne i dowody z przesłuchania świadków w toku przeprowadzonego postępowania dowodowego. Końcowa decyzja wymaga szczegółowego uzasadnienia na piśmie – stanowi ona podstawę do ewentualnego zażalenia na orzeczenie końcowe.
Działalność Okręgowego Sądu Dyscyplinarnego musi być postrzegana w kategoriach odpowiedzialności za zawód dobrze wykonywany przy poprawnych etycznie zachowaniach naszych członków, a działalność organów nie ma nic wspólnego z sądami koleżeńskimi – jak to się czasami słyszy. Jeśli ktoś zawinił – musi ponieść karę adekwatną do popełnionego czynu. Obowiązujące zasady i tryb postępowania w orzekaniu członków izby stawiają wymogi analogiczne prowadzenie postępowania przez Sąd Dyscyplinarny, jak dla organów administracji państwowej przy zachowaniu prawa materialnego i procesowego.
Osoby wykonujące samodzielne funkcje techniczne w budownictwie odpowiadają za podejmowane decyzje. Kara z tytułu odpowiedzialności zawodowej lub dyscyplinarnej rzutuje bezpośrednio na sytuację zawodową członka Izby. Należy zatem wykazać stosowną rozwagę, ostrożność, przestrzegać przepisów oraz zasad wiedzy technicznej i zasad etyki zawodowej w dobrze rozumianym własnym interesie.