Jak długo inżynier budownictwa odpowiada za szkody wyrządzone w związku z wykonywaniem samodzielnych technicznych funkcji w budownictwie?
Jednym z istotniejszych ryzyk wykonywania samodzielnych technicznych funkcji w budownictwie jest czas w jakim inżynier budownictwa ponosi odpowiedzialność za szkody wyrządzone przy wykonywaniu samodzielnych technicznych funkcji w budownictwie. Niestety czas ten może być bardzo długi i trudno go z góry przesądzić.
KWESTIE PRAWNE
Poniżej kilka kwestii prawnych mających kluczowe znaczenia dla odpowiedzi na tytułowe pytanie
Art. 118 Kodeksu cywilnego postanawia, że jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata. Przepisy te stosuje się do szkody wynikłej z nienależytego wykonania lub nie wykonania umowy o roboty budowlane[1], umowy zlecenia. Przepisami szczególnymi, wprowadzającymi odmienne terminy przedawnienia są:
- przepisy regulujące terminy przedawnienia roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym (deliktem). Jest to art. 442 (1) kodeksu cywilnego. Zgodnie z tym artykułem roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednakże termin ten nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. W razie wyrządzenia szkody na osobie, przedawnienie nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Dodatkowo, przedawnienie roszczeń osoby małoletniej o naprawienie szkody na osobie nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat dwóch od uzyskania przez nią pełnoletności.
- przepisy regulujące umowę o dzieło – gdzie termin przedawnienia roszczeń wynosi dwa lata
Oprócz określenia czasu w jakim roszczenia się przedawniają, bardzo ważne jest określenie od jakiego momentu ten termin zaczyna biec. Zgodnie z art. 120 Kodeksu cywilnego bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. I tak ,
- roszczenie o naprawienie szkody wynikłe z czynu niedozwolonego jest wymagalne w chwili kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia
- roszczenie o naprawnienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania rozpoczyna bieg od dnia wystąpienia szkody pozostającej w związku przyczynowym z tym zdarzenie[2]
Powyższe przepisy oznaczają bardzo długi okres odpowiedzialności inżyniera budownictwa za powstałą szkodę, zarówno w roszczeniach kierowanych przez kontrahentów jak i w roszczeniach osób trzecich. Należy nawet powiedzieć ze nie można przewidzieć jak długo inżynier budownictwa będzie odpowiadał za szkodę, ponieważ nie wiadomo kiedy powstanie zdarzenie wyrządzające szkodę albo kiedy wystąpi szkoda. W szkodach na osobie termin przedawnienia nawet nie jest uzależniony od daty zdarzenia wyrządzającego szkodę a jedynie od momentu kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.
PRZYKŁADY
Oto kilka przykładów obrazujących długi okres odpowiedzialności :
I przykład – roszczenia z tytułu wypadku przy pracy
W sytuacji gdy odpowiedzialnym za wypadek przy pracy będzie inżynier budownictwa, np. kierownik budowy, który naruszył zasady bezpieczeństwa i higieny pracy na budowie, roszczenia poszkodowanego przedawniają się w upływem lat trzech od kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia[3], Najczęściej jest to trzy lata od daty wypadku lub ustalenia okoliczności wypadku, z których wynika przyczyna wypadku w postaci naruszenia zasad bezpieczeństwa i higieny pracy przez kierownika budowy. Ten czas może ulec wydłużeniu w przypadku gdy objawy wypadku ujawnią się w przyszłości lub gdy trwa spór co do odpowiedzialności za wypadek. Termin trzyletni zacznie biec dopiero od chwili gdy łącznie poszkodowany dowie się o szkodzie i osobie zobowiązanej do jego naprawienia. Warto zwrócić uwagę, ze w takiej sytuacji nie ma znaczenia upływ czasu od daty powstania wypadku.
II przykład – roszczenia z tytułu katastrofy budowlanej
W sytuacji gdy odpowiedzialnymi za katastrofę budowlaną będzie inżynier budownictwa, np. projektant który popełnił rażący błąd projektowy, kierownik budowy i inspektor nadzoru, którzy nie odkryli takiego błędu, to w zależności od tego kim jest poszkodowany terminy przedawnienia wynoszą odpowiednio:
- dla szkód na osobie – terminy jak w przykładzie I
- dla szkód w mieniu, utraconych korzyści, dodatkowych kosztów doznanym przez osoby trzecie (np. przez właścicieli zniszczonego samochodu wskutek katastrofy budowlanej) – termin przedawnienia wynosi 3 lata od kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie zobowiązanej do jej naprawienia, nie dłużej jednak niż 10 lat od zdarzenia wyrządzającego szkodę (czyli od katastrofy budowlanej),
- dla szkód w mieniu , utraconych korzyści, dodatkowych kosztów poniesionych przez kontrahenta osoby odpowiedzialnej za powstanie szkody – 3 lata od dnia wystąpienia szkody (czyli od katastrofy budowlanej). Jeżeli roszczenia nie powstały w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, termin ten wynosi 10 lat.
III przykład roszczenia z tytułu błędu projektowego skutkującego zwiększonymi kosztami realizacji inwestycji
W sytuacji gdy odpowiedzialnym za zwiększone koszty inwestycji jest projektant, roszczenie o naprawienie szkody przedawniają się, w zależności od tego przed kogo jest dochodzone: I tak, jeżeli roszczenia są dochodzone
- przez osobę trzecią, np. inwestora, który nie zlecał wykonania projektu (bo inwestycja była realizowana w systemie zaprojektuj i zbuduj) – roszczenia przedawniają się z upływem 3 lat od kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie zobowiązanej do jej naprawienia, nie dłużej jednak niż 10 lat od zdarzenia wyrządzającego szkodę (od dnia poniesienia dodatkowych kosztów),
- przez kontrahenta projektanta – roszczenia przedawniają się z upływem 3 lat od dnia wystąpienia szkody . Jeżeli roszczenia nie powstają w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, termin ten wynosi 10 lat.
Na tle dwóch ostatnich przykładów należy wspomnieć, że kontrahent może korzystać z dochodzenia roszczeń w oparciu o przepisy o odpowiedzialności cywilnej z tytułu wykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania ale również w oparciu o przepisy o odpowiedzialności cywilnej z tytułu czynów niedozwolonych jeżeli będzie umiał wykazać, że uchybienie, błąd inżyniera budownictwa jest niezgodny z przepisami prawa, sztuką budowlaną. Pozwala mu na to przepis art. 443 Kodeksu cywilnego regulujący zbieg roszczeń. W takiej sytuacji terminy przedawnienia będą obowiązywały zgodnie z art. 442(1) kodeksu cywilnego.
UBEZPIECZENIE
W obowiązkowym ubezpieczeniu oc inżynierów budownictwa, ubezpieczyciel odpowiada za szkody powstałe wskutek czynności wykonanych lub zaniechanych w okresie ubezpieczenia. To oznacza że Ubezpieczyciel będzie odpowiadał za szkody powstałe w przyszłości z czynności dokonanych lub zaniechanych w okresie ubezpieczenia. Zgodnie z przepisami o umowie ubezpieczenia roszczenia poszkodowanego przedawniają się do ubezpieczyciela tak jak do ubezpieczonego. Tym samym ubezpieczyciel będzie odpowiadał za szkodę tak długo aż roszczenia poszkodowanego się nie przedawni.
Mają na względzie bardzo długi okres odpowiedzialności inżyniera budownictwa i zasadę że odszkodowanie ustala się wg cen na dzień obliczenia odszkodowania[4] warto rozważyć podwyższenie sumy gwarancyjnej w obowiązkowym ubezpieczeniu OC. Suma 50.000,00 euro może okazać się niewystarczająca, szczególnie gdy za kilka lat koszty materiałów, robocizny, leczenia, rehabilitacji rosną. Aby uniknąć konieczności pokrywania odszkodowania z własnych środków przez inżyniera budownictwa, Generalna Umowa Ubezpieczenia inżynierów budownictwa, przewiduje dodatkowe warianty ubezpieczenia, podwyższające sumę gwarancyjną od 100.000 do 500.000 Euro za zapłatą składki odpowiednio od 190 zł do 1.500 zł rocznie. Procedura zawarcia umowy dodatkowej jest uproszczona – wystarczy pobrać wniosek ze strony PIIB (zakładka ubezpieczenia dodatkowe) i przesłać na adres inzynierowie@ubezpieczeniadlainzynierow.pl albo podać dane przez stronę www.ubezpieczeniadlainzynierow.pl/inzynier-budownictwa i oczekiwać na polisę.
SŁOWO PODSUMOWANIA
Podsumowując powyższe należy stwierdzać ze czas odpowiedzialności inżyniera budownictwa może być bardzo długi i często nie jest możliwe przewidzenie terminu przedawnienia roszczeń. Tym bardziej zachęcamy do rozważenia dodatkowego ubezpieczenia, który daje ochronę ubezpieczeniową na szkody powstałe w przyszłości.
Maria Tomaszewska – Pestka
Agencja Wyłączna Ergo Hestii
inzynierowie@ubezpieczeniadlainzynierow.pl
tel 58 698 65 58
[1] Zgodnie z Uchwałą składu siedmiu sędziów Sadu najwyższego z dnia 11 stycznia 2002 r., III CZP 63/01
[2] Zgodnie z Uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 2013 III CZP 72/13,
[3] Art. 442(1) kodeksu cywilnego
[4] Art. 363§2 Kodeksu cywilnego